Салық кодексінде әділетсіз үстеме есептеулер мен айыппұлдарды болдырмау үшін контрагентті тексеру үшін нақты талаптарды қарастырған жөн. LS-пен әңгіме барысында "Атамекен" ҰКП Салық департаментінің директоры Жеңіс Жанболатова осындай пікір білдірді.

Оның айтуынша, кәсіпкерлер ҰКП-ға камералдық бақылау нәтижелеріне қатысты шағымдар жібереді. Олардың 80%-ы кейіннен сенімсіз деп танылған контрагенттермен жасалған мәмілелерге байланысты салық органдарының бұзушылықтарды айыптауы мәселесін көтереді.

"Сонымен бірге, кәсіпкер мәміле бойынша барлық қаржы-шаруашылық құжаттарды түсіндіруді қоса бере отырып, оны дәлелдей алмайды, өйткені оның контрагентінде мәміле көрсетілмеген немесе сәйкессіздіктер бар. Келісім-шарттар мен басқа да құжаттарға екі тарап қол қойып, мөрмен бекітілген", — деп атап өтті Жанболатова.

Оның айтуынша, тәртіп бұзушыны анықтау үшін салық қызметкерлері мәміленің екі тарабын да, көшпелі салықтық тексеруге шығуға және қолжазба сараптамаларын тағайындауға дейін шақыруы керек, тек тәуекелдерді басқару жүйесінің нәтижесімен ғана шектелмейді.

Егер сандар туралы айтатын болсақ, Жанболатованың мәліметтері бойынша, қаржы министрлігі жанындағы апелляциялық комиссия 2021 жылдың тоғыз айында осындай бұзушылықтарға қатысты 256 шағымды қарады. Кәсіпкерлердің пайдасына олардың 48-і бойынша шешім қабылданды.

Оларға сенімсіз салық төлеушілермен мәмілелер бөлігінде КТС бойынша шегерімдерден және ҚҚС бойынша есептеуден алып тастау жөніндегі шағымдар да кіреді. Бизнес пайдасына 147 шағымның 11-і бойынша, ал дау айтылған сома бойынша – 476,1 млн теңге немесе 3,4% шешім қабылданды.

Жанболатованың пікірінше, осындай жағдайлар салық қызметкерлерінің өз жұмысын жеңілдетуiмен байланысты.

"Салық органдарының кінәлі тарапты іздегісі келмеуі, өйткені жауапкершілікті адал тарапқа ауыстыру мүмкіндігі олардың жұмысын жеңілдетеді. Олар осы жылы контрагентпен мәміле жасаған кәсіпкердің оның келесі әрекеттері үшін жауап бере алмайтындығын ескермейді", — деп түсіндірді LS сұхбатшысы.

Ол кәсіпкерге заңды тұлға ретінде тіркелуі жарамсыз деп танылған контрагентпен өзара есеп айырысу үшін қосымша салықтар жүктелетінін мысалға келтірді.

"Әрбір мәміле контрагентпен болған оқиғаларға қарамастан, шындыққа қатысты зерттелуі керек деп санаймыз. Мәміленің төлем қабілетсіздігінің асығыс тұжырымдарын тек камералдық бақылау нәтижелері негізінде жасауға болмайды, өйткені мұндай әдіс бұзушылықтарды айыптаудың объективті көрінісін бермейді", — деді Жанболатова.

Оның айтуынша, туындаған дауларды тақырыптық және қарсы салықтық тексерулер есебінен шешу ұсынылды. Олардың барысында міндетті түрде жұмыстарды, қызметтерді (қосалқы мердігерлік) орындау үшін үшінші тұлғаларды тарту фактілерінің болуы немесе болмауы туралы мәліметтер көрсетілуі тиіс.

Кәсіпкерге мұндай жағдайды зерттеудің қажеті жоқ, ол әлеуетті контрагент туралы көбірек ақпарат жинайды. Алайда контрагенттің іс-әрекетін болжау мүмкін емес, өйткені онымен мәміле жасаған кәсіпкер өз қызметі үшін жауап бере алмайды.

"Адал кәсіпкерлерді жосықсыз кәсіпкерлерден шектеудің тиімді тетігі тиісті тексерудің мүлдем жаңа қағидатын енгізу түрінде нақты ережелерін белгілеу болады деп санаймыз. Яғни, салық кодексінде контрагентті тексеру үшін нақты талаптарды қарастыру қажет, оларды сақтау әділетсіз салықтық үстеме есептеулер мен айыппұлдардан қорғауға мүмкіндік береді", — деп ұсынды сарапшы.